Poziom samooceny wpływa na wszystkie aspekty naszego życia: na to, jak zachowujemy się w miejscu pracy, jak daleko potrafimy dojść, co możemy osiągnąć, w kim i w jaki sposób się zakochujemy i jak traktujemy bliskie nam osoby.

W ludziach istnieje potrzeba wysokiej samooceny, która bardziej przypomina zapotrzebowanie organizmu na wapń aniżeli na wodę. Jej brak nie musi oznaczać nagłej śmierci, ale w znaczący sposób obniża komfort naszego życia.

Czym charakteryzuje się zdrowa samoocena

Dla Nathaniela Brandena, należącego do ścisłego grona prekursorów wiedzy o samoocenie i jej wpływie na życie osobiste oraz społeczne, zdrowa samoocena oznacza więcej niż wewnętrzne poczucie własnej wartości, które podobno jest naszym wrodzonym prawem, iskierką, którą psychologowie i nauczyciele próbuję rozniecić u swoich podopiecznych. Jego zdaniem iskierka ta jest tylko wstępem do samooceny. Definicję samooceny według Brandena możemy odnaleźć w książce „6 filarów poczucia własnej wartości.”: „W pełni zrealizowana samoocena jest przekonaniem, że dorastamy do życia i jego wymagań.

Dokładniej mówiąc jest:

- poczuciem, że potrafmy myśleć, umiemy stawać czoło podstawowym życiowym wyzwaniom,

- przekonaniem, że mamy prawo do szczęścia i powodzenia, że jesteśmy wartościowi oraz zasługujemy na zaspokojenie swoich potrzeb czy pragnień, osiąganie tego, co dla nas ważne, a także cieszenie się owocami swoich wysiłków.”

Autor podkreśla, że wysoka samoocena nie jest darem, o który mamy się upominać, a jej ciągłe utrzymywanie jest wielkim osiągnięciem i wymaga systematycznej pracy.

Podobny pogląd reprezentuje Dorota Gromnicka, autorka książki „Jak zbudować poczucie własnej wartości”, w której podkreśla, że odczuwanie własnej wartości nie jest wrodzone. Jest to umiejętność, którą ludzie budują przez całe swoje życie poprzez rozwijanie swojej świadomości, dokonywanie wyborów podejmowanie aktywności, refleksje nad sobą i swoimi czynami. Jej zdaniem własną wartość trzeba pogłębiać i rozwijać życiowymi inwestycjami. Oczywiście, wpływ na nią mają nasze doświadczenia z przeszłości, rodzice, szkoła, a nawet system religijny, w którym zostaliśmy wychowani, natomiast w pewnym momencie każdy człowiek ma prawo do zastanowienia i powinien to zrobić. Stanowi to pierwszy krok do świadomej pracy nad wzmacnianiem swojej samooceny.

Coachingowa praca z samooceną

Praca z samooceną klienta jest niezwykle ważna dla coacha, ponieważ, by proces coachingowy mógł byś zrealizowany efektywnie i klient mógł w pełni z niego skorzystać i zrealizować swoje cele, musi być pewny siebie. Ważne jest, by osoba, z którą pracujemy dobrze czuła się z tym, kim jest, dostrzegała swoje mocne strony i rozumiała to, że prawdzie zmiany są w zasięgu jej możliwości.

Skoro w pracy z coachem samoocena ma tak duży wpływ na realizację postawionych w coachingu celów, to w samodzielnej pracy z celami, w której obok nie ma osoby, która dbałaby o naszą motywację i wzmacnianie nas, ma ona jeszcze większe znaczenie. To od niej w znacznej mierze będzie zależało to, czy nasze marzenia staną się rzeczywistością czy pozostaną w sferze wyobraźni.

Otaczanie się ludźmi sukcesu

Jednym z ćwiczeń pomagających pracować z samooceną jest ćwiczenie zatytułowane „Otaczaj się ludźmi sukcesu”. Zadanie to skłania do analizy naszego otoczenia. Twoją rola jest odpowiedzenie na kilka pytań dotyczących tego z kim się zadajesz. Pytanie, które zadajemy sobie na początku to: „Podziwiasz swoich przyjaciół i kolegów, czy zadajesz się z ofiarami?”. Następnie należy zweryfikować to, czy jeśli mamy wśród grona bliskich osób, ludzi bezradnych, to czy decydujemy się na kontakt z nimi, dlatego, że rzeczywiście chcemy im pomóc. Ćwiczenie wymaga odpowiedzi na pytania o to, czy naprawdę pomagamy tym osobom, czy one w ogóle chcą tej pomocy i czy czujemy się przy nich pewnie, ponieważ jesteśmy w lepszej formie niż one. Są to trudne i niewygodne pytania, ale zarazem bardzo głębokie. Osoby o niskiej samoocenie, mogą mieć trudność z głośnym wypowiedzeniem odpowiedzi, jednak nawet jeśli podczas sesji coachingowej, nie powiedzą na głos o wnioskach, do których pytania te ich doprowadziły, to nie oznacza, że w ich wnętrzu nie zadziało się coś istotnego.

Warto otaczać się osobami, które wzmacniają nas i naszą samoocenę, dodają energii i chęci do działania Osoby, przy których czujemy się naprawdę dobrze, dzielą się swoim doświadczeniem z innymi i inspirują ich do pracy nad sobą. Takie osoby często potrafią również świetnie motywować innych, np. dzieląc się swoimi pozytywnymi odczuciami na ich temat, chwaląc czy potrafiąc podziękować.

Jeśli znasz takich ludzi, troszcz się o nich i dbaj o dobre relacje z nimi, bo to oni będą cię inspirować i motywować do działania.

Z drugiej strony, w twoim otoczeniu mogą być osoby, które negatywnie wpływają na twoje samopoczucie, zabierają energię i źle wpływają na twoje myślenie o sobie. Po pierwsze, mogą to być ludzie, którzy stale narzekają na swój los, na otaczającą ich rzeczywistość i koncentrują się na tym, co jest poza sferą ich wpływu. Oni często proszą o pomoc lub poradę, ale tak naprawdę nie chcą z niej skorzystać, ponieważ wymagało by to od nich wyjścia spoza ich strefy komfortu. Osoby te mają skłonności do podcinania innym skrzydeł, do wypowiadania się negatywnie na temat pomysłów i idei, które wychodzą poza ich percepcję. Stąd też obniżają motywację i skłaniają czasem do zweryfikowania planów lub nawet podważenia ich.

Jim Rohn, przedsiębiorca i mówca motywacyjny, powiedział: ”Jesteś średnią z pięciu osób, z którymi spędzasz najwięcej czasu.” Warto zastanowić się, kim jest tych pięć osób w twoim życiu. Jak one wspierają cię w realizacji marzeń? Jak cię inspirują? A może ściągają ię w dół? Ćwiczenie pokazuje, że mamy wpływ na to kim się otaczamy i możemy dokonywać świadomych wyborów kształtując swoje środowisko.

Koncentracja na mocnych stronach

W przypadku pracy z osobami o niskiej samoocenie niezwykle ważne jest koncentrowanie się na ich mocnych stronach. Takie osoby mogą widzieć wyłącznie swoje słabości. Rolą coacha jest wtedy zwrócenie uwagi klienta na to, co jest w nim dobre i piękne, na jego dokonania, na to co mu się udaje. Pomocne może być ćwiczenie zatytułowane „Skoncentruj się na swoich mocnych stronach”. Polega ono na wypisaniu wszystkich swoich mocnych stron. Jest ono bardzo proste, natomiast ma w sobie wielką siłę. Nagle może okazać się, że na kartce znajdą się rzeczy, o których klient, by wcześniej nie pomyślał i nie docenił w sobie.

Takie ćwiczenie można wykonywać również samodzielnie, a najlepiej jest wracać do niego regularnie. Takie zadanie może nas podbudować, wzmocnić i pomóc zwiększyć naszą samoocenę.

Na pewno w przypadku osób mających obniżoną samoocenę istnieje ryzyko, że nie będą one potrafiły znaleźć swoich atutów. Rolą coacha jest wtedy wsparcie klienta w tym procesie. To co coach może zrobić to np. zastosowanie pomostu w przeszłość i odwołanie się do momentów, w których klientowi coś się udało. Na tej podstawie szukanie atrybutów, które pomogły klientowi tego dokonać. Mogą to być nawet proste rzeczy takie jak przygotowanie pysznej potrawy.

Zmiana perspektywy

Innym sposobem może być zmiana perspektywy. Coach prosi klienta o to, by stał się swoim najlepszym przyjacielem i wyobraził sobie, że wychodzi z własnego ciała i stoi obok. Następnie coach prosi klienta, by jako stojący obok przyjaciel dodał sobie otuchy. Coach pyta klienta o to jak może zachęcić osobę stojącą obok do uwierzenia w siebie. W przypadku kontynuacji ćwiczenia dotyczącego mocnych stron, coach może zapytać klienta o to, jakie pozytywne cechy ma osoba, która stoi obok, jakie ma mocne strony i talenty. Zmiana perspektywy może pomóc coachee otworzyć się. Jeśli klient jest przyzwyczajony do oceniania siebie poprzez pryzmat tego, jakie zdanie mają o nim inni, może mu być łatwiej, gdy oceny dokona osoba, która jest z boku w roli obserwatora.

Ćwiczenie polegające na szukaniu mocnych stron można wykorzystać np. gdy klient poszukuje pomysłu na własną ścieżkę kariery. Pozwoli mu to odkryć jego talenty, obszary, w których najłatwiej będzie mu osiągnąć sukces. Ćwiczenie to możemy wykorzystać również w przypadku, gdy klient ma wątpliwości co do tego jak radzi sobie ze swoimi zadaniami np. jako menedżer w pracy. Warto wtedy zapytać go o to, co robi dobrze, jakie są jego mocne strony jako menedżera. Zadanie to będzie pomocne w przypadku, w którym zauważamy niską samoocenę, wątpienie we własne siły, brak pewności siebie.

Podobną siłę w pracy z samooceną może mieć ćwiczenie „Stwórz listę rzeczy, które doceniasz”. Tak jak w poprzednim przypadku prosimy klienta o zapisanie listy i tym razem umieszczenie na niej tych rzeczy, które docenia.

Świadomość tego jakimi zasobami dysponujemy buduje w nas pewność, która jest potrzebna do realizacji celów.

Jest to ćwiczenie łatwe do wykonania również samodzielnie. Ważne jest znalezienie chwili dla siebie i zadbanie o atmosferę. Może to być np. ciepły koc, kubek gorącej kawy. Wszystko to, co sprawie, że poczujemy się komfortowo.

Odpowiedzialna diagnoza

Podczas sesji coachingowych często spotykamy się z zaniżoną samooceną, która może być chwilowym stanem wynikającym z życiowych doświadczeń klienta, momentu, w którym się znalazł w swoim życiu. Możemy również trafić na osoby, którym zaniżone poczucie własnej wartości towarzyszy od czasów dzieciństwa. Coach może spotkać także klienta, który tylko z pozoru posiada cechy osoby mającej zaniżoną samoocenę. Faktycznie może być to osoba bardziej introwertyczna i potrzebująca więcej czasu na to, by się otworzyć. Niekoniecznie musi mieć ona problem z samooceną. Wreszcie u klienta możemy zauważyć syndromy charakterystyczne dla depresji. Odpowiedzialnością coacha jest obserwacja klienta i dopasowanie rozwiązań najbardziej odpowiednich dla postawionej diagnozy. Coach nie powinien na siłę pracować nad samooceną z osobą, która ma ją na odpowiednim poziomie. Rolą coacha jest również skierowanie klienta do innego specjalisty jeśli coach wie, że nie będzie w stanie pomóc klientowi w jego problemie np. w przypadku depresji.

To teraz zadanie dla Ciebie!

1) Stwórz listę rzeczy, które doceniasz.

2) Stwórz listę Twoich mocnych stron.

3) Zastanów się kim się otaczasz. Jak wpływa na Ciebie 5 osób, z którymi spędasz najwięcej czasu? Co Ci to mówi?

Julitta Dębska

Obraz:

Self-Confidence

Strenghts

Different perspective
Self love

Źródła:

Branden N., 6 filarów poczucia własnej wartości, JK, Łódź 2014.

Gromnicka D., Jak zbudować poczucie własnej wartości, Samo sedno, Warszawa 2013.

Rohn J., Pięć głównych puzzli w układance życia. Przewodnik osobistego sukcesu., Oficyna Wydawnicza LOGOS, 2013.

Noble Manhattan Coaching, Kurs Ptacticioner Coach Diploma, Moduł: Praca z samooceną.

No komentarze

Czym jest cel życiowy

Bohater filmu Alexandra Payne’a „Schmidt”, twierdzi, że wszyscy jesteśmy malutcy wobec wielkiego planu tego świata. Natomiast naszą misją w życiu i tym, z czym powinna wiązać się nasza nadzieja, jest zrobienie jakiejś różnicy, wprowadzenie pewnej zmiany. Bohater zadaje sobie pytanie: „Jaką różnicę ja wprowadziłem? Jak moje życie wpłynęło na życie innych osób?”. Schmidt pyta o sens swojego istnienia i dochodzi do wniosku, że jego byt nic nie wniósł do tego świata.

Warrena Schmidta poznajemy, kiedy przechodzi na emeryturę. Całe życie spędził on w jednej firmie, wykonując pracę, której nie lubił, która nie dawała mu satysfakcji. Schmidt nie miał w życiu żadnej pasji, zainteresowań, które mogłyby wypełnić jego życie podczas emerytury. Budząc się w nocy zadawał sobie pytanie o to, kim jest kobieta, która leży obok niego. Kiedy jego żona zmarła, dowiedział się, że zaniedbana i emocjonalnie opuszczona przez niego Helen, romansowała z jego przyjacielem. Wiele do życzenia ma również układ Schmidta z córką. Dziewczyna wyciąga od ojca pieniądze, ale czas woli spędzać z rodziną swojego chłopaka, ponieważ tam czuje się bardziej akceptowana. Schmidt odkrywa, że wszystko co brał do tej pory za pewnik okazuje się rozczarowaniem lub kłamstwem.

Autorzy filmu pokazują, co dzieje się z człowiekiem, kiedy odkrywa, że nie udało mu się dojść do tego, o co chodzi w życiu, jaki jest jego sens, jaka jest jego misja życiowa. W tym dziele obserwujemy sylwetkę mężczyzny, który nie odkrył swoich talentów, zaprzepaścił szanse i czując pustkę chwyta się dziwnych działań, które pomogłyby mu poczuć się istotnym jak np. adopcja dziecka z Tanzanii.

Być może życie Schmidta wyglądało by inaczej, gdyby wiele lat wcześniej określił on swój cel życiowy. Cele życiowe to cele związane z naszą misją życiową, z sensem naszego istnienia. Joseph O’Connor zwrócił naszą uwagę na to, że wśród celów, które sobie stawiamy, są takie, które szczególnie nas motywują i budzą wielkie emocje oraz entuzjazm. HUGGS (Huge Unbelievably Good Goals) czyli Wielkie Niewyobrażalnie Dobre Cele są najważniejszymi, jakie mamy w swoim życiu. HUGGS to cele długoterminowe. Charakteryzują się tym, że niezwykle łatwo je określić. Są one związane z naszą tożsamością oraz z wartościami, jakie wyznajemy. Nikt nam ich nie narzuca i od nikogo ich nie przyjmujemy. Kiedy o nich myślimy czujemy się bardzo dobrze, a praca nad ich realizacją nie kojarzy nam się z poświęceniem.[1]

Marek Kamiński w swojej książce o wyznaczaniu i osiąganiu celów „Odkryj, że biegun nosisz w sobie”, HUGGS nazwał biegunem. Jak odróżnić biegun od zwykłych celów i marzeń: „ Na pewno możemy to poznać po swoim zaangażowaniu. Obcując w myślach z tym celem, z tym marzeniem, dobrze się czujemy i wierzymy, że jesteśmy w stanie poświęcić mu swój czas, poświęcić też inne sprawy, a może nawet dotychczasową drogę. Kiedy jesteśmy w stanie coś poświęcić, coś położyć na szali, możemy sądzić, że to nasz biegun”.[2]

Praca z wartościami klienta

Określenie wartości klienta jest pierwszym krokiem do wyznaczania celów życiowych. Wartości stanowią to, kim tak naprawdę jesteśmy, co jest dla nas ważne i co nas motywuje do działania. Jeśli klient nie będzie znał swoich wartości to możemy spodziewać się, że jego zaangażowanie i determinacja związane z realizacją celów będą znikome. Co więcej, jeśli ktoś nie żyje w zgodzie ze swoimi wartościami, to może pojawić się w nim uczucie pustki. Chociaż dla świata wydawać może się on człowiekiem sukcesu, będzie czuł się niespełniony i nieszczęśliwy. Chcąc określić życiowe cele klienta, należy więc zadbać o poznanie przez klienta jego wartości oraz o weryfikację tego, czy wyznaczony cel jest z nimi zgodny. Najprostszym sposobem na dotarcie do wartości naszego coachee jest zadanie pytania o to co dla klienta jest ważne, co jest istotne, co ma sens. Kiedy mamy już cel, warto dopytać klienta: „Co sprawia, że ten cel jest ważny?”, „Co cenisz w tym celu?”, „Co ten cel dla Ciebie znaczy?”.

Ekologia celu

Z uwagi na to, że mówimy o bardzo ważnych celach życiowych, szczególnie istotne jest to, by coach zadbał o zweryfikowanie tego, czy cel jest ekologiczny. Rolą coacha jest sprawdzenie, czy cel, który obrał sobie klient, jest na pewno dla niego dobry, czy nie szkodzi jemu lub jego otoczeniu. Należy zweryfikować to, jak wpływa on na inne sfery życia klienta. Trzeba sprawdzić, jakie są korzyści i straty, które poniesie nasz coachee wdrażając cel w życie. Do weryfikacji ekologii celu proponuję np. użycie pytań kartezjańskich:

1. Co by się wydarzyło, gdybym osiągnął swój cel?

2. Co by się nie wydarzyło, gdybym osiągnął swój cel?

3. Co by się wydarzyło, gdybym nie osiągnął swojego celu?

4. Co by się nie wydarzyło, gdybym nie osiągnął swojego celu?

Odkrywanie celu życiowego

Jak dotrzeć do celu życia? Najprostszym sposobem jest zadanie klientowi serii mocnych pytań. Najlepsze są te związane z sensem, talentem i przyjemnością, gdyż jak stwierdził Ben-Shahar, autor najbardziej popularnego na Harvardzie kursu, którego tematem jest spełnione życie, to właśnie połączenie tych trzech składowych, jest podstawą do znalezienia w życiu szczęścia.[3] Ciekawy zestaw pytań został zaproponowany przez Jenny Rogers w książce „Coaching. Podstawy umiejętności.”[4]:

„- Czym się wyróżniasz?

- Co ludzie w Tobie szczególnie cenią?

- Gdybyś był muchą na suficie, podsłuchującą osoby, które Cię najbardziej podziwiają, co byś na swój temat usłyszał?

- Co najbardziej podoba Ci się w Twojej obecnej pracy?

- Jakie zadania i umiejętności przychodzą Ci najłatwiej i nie wymagają od Ciebie żadnego wysiłku?

- Co najbardziej lubisz w życiu pozazawodowym?

- Jakie masz sekretne marzenia o tym, co naprawdę chciałbyś robić lub czego chciałbyś spróbować?

- Jakie niezrealizowane cele czekają na Ciebie?

- Jakie tematy lub motywy przewijają się przez Twoje życie?

- Jakie doświadczenie i jaka wartość są dla Ciebie najważniejsze w życiu prywatnym i zawodowym?

- Co chciałbyś po sobie zostawić w swojej obecnej pracy

- Co chciałbyś po sobie zostawić w życiu?”

Ćwiczenia służące zdefiniowaniu celu życiowego powinny być skoncentrowane na przyszłości. Dobrym przykładem jest ćwiczenie polegające na napisaniu do siebie listu z przyszłości. Ciekawym doświadczeniem może być zaproponowanie klientowi wyobrażenia siebie na emeryturze, za kilkadziesiąt lat. Ważne jest, by klient jak najdokładniej zobaczył swoją przyszłość, to jak wygląda, jak wygląda jego otoczenie, kto jest w jego pobliżu. Prosimy coachee, by w swoim liście opisał marzenia i cele, które do tej pory osiągnął. Dobrze jeśli klient określi swój upragniony status w różnych sferach życia. Ważną informacją jest to, z czego klient jest dumny. Na koniec warto, by w liście do siebie nasz coachee przekazał sobie mądrość życiową i określił, co należy zrobić, by znaleźć się w miejscu, w którym jest.

Wspomniany wcześniej Marek Kamiński, w swojej książce o odkrywaniu bieguna w sobie, proponuje bardzo mocne pytanie, które moim zdaniem, może być bardzo pomocne w wydobywaniu celu życia: „Co powoduje, że umierając powiedziałbyś: żałuję, że nie…?”[5] Ludzie w podeszłym wieku, zapytani o to czego w życiu żałują, wskazują na to, czego nie zrobili. Mówią o tym, że część życia uciekła im przez palce, podobnie jak Warrenowi Schmidtowi. Podkreślają to, że nie udało im się zidentyfikować swoich wartości i nie zrobili nic, by je zaspokoić.

Ważne w dotarciu do celu życia klienta może okazać się także znalezienie jego FLOW. FLOW inaczej PRZEPŁYW to stan między satysfakcją, a euforią wywołany całkowitym oddaniem się jakiejś czynności. Są to przede wszystkim te własne działania, w wyniku których czujemy się lepiej niż zwykle. Twórca tej koncepcji, węgierski psycholog, Mihály Csíkszentmihályi, wyróżnił kilka cech charakterystycznych dla tego stanu: [6]

1. Czas zwolnił i/lub jednocześnie przyśpieszył.

2. Przyjemność trwa nieprzerwanie przez cały czas działania.

3. Interesujące jest bardziej same działanie niż jego efekt.

4. Potrafisz to powtarzać bez znudzenia przy kolejnych powtórzeniach.

5. Trudność działania wzrasta proporcjonalnie do wzrostu umiejętności.

6. Możesz to działanie inicjować samodzielnie.

7. Oceny osób trzecich są Ci obojętne.

8. Lubisz siebie bardziej niż zwykle. Bawisz się znakomicie.

9. Opór materii lub ludzi motywuje Cię jeszcze bardziej.

10. Będziesz to robić nawet po siedemdziesiątce.

Warto, by coach pomógł ocenić klientowi, co jest jego flow. Życiowy cel klienta może być bardzo blisko związany z przepływem, a jeśli nawet nie, to flow może wspierać coachee w realizacji celu.

Po czym poznać, że klient odnalazł swój cel życiowy? Warto nie tylko słuchać, ale i dokładnie obserwować klienta i to, co wyraża jego mimika, gesty i cała komunikacja niewerbalna. Poruszając się w obszarze celu życiowego klient powinien mieć podobne objaw do tych, które mają osoby przeżywające flow. Zauważyć to możemy po zwiększonej energii klienta, wyrażaniu radości, uśmiechu, szybszym mówieniu. Warto dopytywać klienta co czuje, gdy myśli o tym celu. Sprawdzać, jakie emocje on w nim wywołuje. Kiedy klient określi już swój cel warto jeszcze raz odwołać się do wartości i zweryfikować drugorzędne straty pytając go np. o to, jakie mogą być nieoczekiwane minusy.

Generowanie opcji

Pracując z klientem nad tym, jak może on zrealizować swój cel życiowy warto korzystać z metod, które odwołują się do wyobraźni. Ja zaproponowałabym między innymi metodę, która szczególnie mocno mnie otwiera w pracy z wizją. Jest to Metoda Walta Disneya.[7] Stosując to ćwiczenie zapraszamy najpierw klienta do wcielenia się w rolę marzyciela. Jego zadaniem jest podanie jak największej liczby, nawet najbardziej abstrakcyjnych pomysłów na realizację celu. Nic nie powinno w tym klienta ograniczać. Następnie coachee wciela się w rolę krytyka. W tym momencie znajduje on obawy, ryzyka, słabe punkty pomysłów, które usłyszał od marzyciela. Kolejną perspektywą, w jaką wchodzi klient jest perspektywa realisty. W tym miejscu, klient ma się odwołać do możliwości i rzeczywistych warunków brzegowych narzuconych mu przez czas, ludzi, środowisko itp. Odkrycia jakich dokona coachee w trakcie takiego ćwiczenia mogą znacznie przybliżyć go do realizacji celu życiowego.

Realizacja celu życiowego

„Jak zjeść słonia? Po jednym kęsie…”. Długoterminowe, duże cele zazwyczaj będą należały do kategorii ważne, ale nie pilne. Większość ludzi ma tendencję do odkładnia realizacji takich celów w czasie na rzecz tych, które nawet jeśli nie są ważne są dla nas pilne lub tych, które się „palą”, czyli muszą być zrealizowany natychmiast. W celu ułatwienia sobie realizacji dużego, życiowego celu, warto podzielić sobie go na mniejsze cele. Zadaniem coacha jest ustalenie z klientem kroków milowych na drodze do realizacji celu życiowego. Ważne, by określić, kiedy nastąpi realizacja każdego z ważnych etapów oraz co, do tego momentu powinno zostać zrobione. Dzięki temu zwiększamy prawdopodobieństwo osiągnięcia długoterminowego celu.

Pomocne dla klienta mogą być także prace domowe zadawane przez coacha, które będą miały charakter wyzwań zbliżających go do celu.

Podsumowując, chcąc określić życiowe cele klienta zaczęłabym od określenia wartości klienta. Wiedząc już, jakie wartości są dla niego najważniejsze pracę nad znalezieniem życiowego celu rozpoczęłabym od pytań dotyczących sensu, talentu i przyjemności. Korzystałabym również z technik, które pozwalają przenieść się klientowi w przyszłość i z tej perspektywy ocenić, co jest dla niego ważne. Obserwowałabym dokładnie reakcje klienta, by szybciej ocenić, czy mamy do czynienia z prawdziwymi HUGGS i czy to na pewno są HUGGS należące do klienta, a nie narzucone mu np. przez otoczenie. Sprawdzałabym poziom jego emocji i dopytywałabym o jego uczucia. Mając już ustalony cel jeszcze raz wróciłabym do wartości i zweryfikowała z klientem, czy wybrany cel jest z nimi zgodny. Kolejnym krokiem było by sprawdzenie ekologii celu oraz określenie ewentualnych strat, które mogą się pojawić przy jego realizacji. Wypracowując opcje zaproponowałabym jedno z ćwiczeń wykorzystujących wyobraźnię np. Metodę Walta Disneya. Planując realizację celów zadbałabym o to, by klient podzielił sobie duży cel na mniejsze, które łatwiej mu będzie zrealizować. Dawałabym też klientowi wyzwania.

Droga jako cel

Na pewno jednak podkreśliłabym klientowi to, że czasem sama droga może być celem, a nie ostateczny punkt, do którego dążymy. Podczas, gdy zarówno dla klienta jak i dla coacha cele są niezwykle istotne, Ci, którzy polegają na nich całkowicie mogą popaść w pułapkę. Opisuje to Eckhart Tolle w książce „Potęga Teraźniejszości”. Autor wskazuje nam na to, że nasze całe życie może stać się czekaniem na przyszłość i zachęca do odczuwania wyzwalającej energii życia chwilą obecną. Czekanie na lepszą pracę, lepszy los, szczególne, gdy nie towarzyszą temu działania w kierunku realizacji celu, obniża jakość życia tu i teraz. Tolle przestrzega nas przed czekaniem, które może stać się stanem umysłu, bo może to oznaczać, że czekając na przyszłość, odrzucamy teraźniejszość. Przestrzega on też przed dominacją „robienia” nad „byciem”[8]:

„Na drodze życia masz dwojaki cel: zewnętrzny i wewnętrzny. Tym pierwszym jest dotarcie do wytoczonego punktu, spełnienie zamierzeń, osiągnięcie tego czy tamtego, i wszystkie te działania oczywiście zakładają istnienie przyszłości. Ale jeśli adres, ku któremu zdążasz, albo zaplanowane na przyszłość kroki tak bardzo pochłaniają Twoją uwagę, że stają się ważniejsze niż krok stawiany w danej chwili, to zupełnie tracisz z oczu wewnętrzny cel podróży, bynajmniej nie związany z tym, dokąd zmierzasz i co robisz, lecz wyłącznie z jakością Twoich poczynań”.

Pracując z klientem nad celem życiowym dbałabym więc nie tylko o to, by „robił”, ale przede wszystkim o to, by „był”.

Julitta Dębska

Źródła:

[1] J. O’ Connor, NLP Workbook, HarperCollins Publishers, London 2001, str. 16-17.

[2] M. Kamiński, Odkryj, że biegun nosisz w sobie, National Geographic, 2014, str. 11-12.

[3] T. Ben-Shahar, W Stronę szcześcia, Rebis, 2009.

[4] J. Rogers, Coaching. Podstawy umiejętności., Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne Sp.z o.o., Sopot 2009, str. 152.

[5] M. Kamiński, Op.cit., s.14.

[6] M.Bennewicz, Coaching i Mentoring w Praktyce, G+J Gruner + Jahr Polska Spółka z o.o., Warszawa 2011, str. 321-323.

[7] B. Capodagli, L. Jackson, Metoda Disneya. Jak skutecznie wykorzystywać tajemnice zarządzania Disneya, Wydawnictwo K.E. Liber, Warszawa 2002.

[8] E. Tolle, Potęga teraźniejszości, Wydawnictwo A, Kraków 2003, str. 110.

Zdjęcia:

Czym są przekonania?

Ludzkie przekonania były tematem debat filozoficznych już w I w.n.e., kiedy to czołowy przedstawiciel stoicyzmu Epiktet stwierdził, że: „Nie zdarzenia nas smucą, ale to jak je widzimy”. Na takim założeniu powstała Racjonalna Terapia Zachowania oraz Racjonalno-Emotywna Terapia Behawioralna. Oba podejścia zakładają, że to nie fakty wywołują nasze emocje, ale nasze przekonania o tych faktach. Terapeuci poznawczo – behawioralni, w swojej pracy, zwracają uwagę na sposób w jaki ich pacjenci wprowadzają się w cierpienie emocjonalne i tworzą zaburzenia poprzez różnego rodzaju irracjonalne myśli i niezdrowy dialog wewnętrzny.[1] Zaś twórcy drugiego podejścia zakładają istnienie dwóch typów przekonań, racjonalnych i irracjonalnych. Przekonaniami są nasze sądy dotyczące różnych rzeczy, oparte na przeświadczeniu o ich prawdziwości. Przekonania racjonalne to takie, które zbliżają nas do rzeczywistości, a irracjonalne nas od niej oddalają.[2]

Według Josepha O’Connora: „Przekonania są różnymi pojęciami, które przyjmujemy za prawdziwe oraz posługujemy się nimi w naszym codziennym życiu, traktując je jako fundament. Przekonania mogą uwalniać, ale również ograniczać”. [3]

Właśnie z uwagi na silną uwalniającą, ale i ograniczającą moc naszych przekonań, praca z nimi jest również bardzo ważną częścią procesu coachingowego. Każdy człowiek, a tym samym każdy klient coachingowy, usilnie, chociaż nie zawsze świadomie dąży do tego, by zachowywać się zgodnie z własnymi przekonaniami. Przekonania te mogą mieć ogromny potencjał wzmacniający dla klienta, dodawać mu wiary we własne siły, motywować do działania. Takie przekonania nazywamy przekonaniami wzmacniającymi lub uskrzydlającymi. Dążenie do bycia w zgodzie z własnymi przekonaniami może również powstrzymywać klienta przed podejmowaniem nowych wyzwań, próbowaniem nowych możliwości. Dzieje się tak, gdy na nasze postrzeganie świata, a tym samym nasze postawy i zachowania, silny wpływ mają tzw. przekonania ograniczające.

Skąd się biorą przekonania?

Nasze pierwsze przekonania pochodzą z dzieciństwa. W okresie między narodzinami a drugim rokiem życia, wierzymy w to, że wszystko jest możliwe. Jedyne obawy, które nam wtedy towarzyszą to strach przed upadkiem i strach przed głośnymi dźwiękami. Z czasem jednak przyjmujemy inne przekonania, które pochodzą od naszych rodziców, rówieśników, dziadków, nauczycieli, tego co widzimy i słyszymy. Szczególnie w pierwszych latach życia dziecka jego umysł jest niezwykle chłonny na sugestie. Opinie, jakie słyszy młody człowiek od swojego otoczenia mają wpływ na kształtowanie się jego poczucia własnej wartości. Jeśli są one pozytywne, jeśli dziecko jest chwalone, doceniane budują się w nim zdrowa samoocena i wzmacniające przekonania. Im więcej dziecko słyszy słów krytyki, negatywnych opinii na temat świata i siebie, tym więcej złych przekonań zakorzenia się w jego podświadomości.

Część przekonań odbieramy podprogowo np. w dzieciństwie podczas słuchania czytanych nam do snu bajek. Niektóre przekonania oparte są na kulturze, religii, wzorcu społecznym, który obowiązuje w naszym środowisku. Przekonania powstają także pod wpływem środków masowego przekazu takich jak telewizja. Wreszcie źródłem naszych przekonań są nasze życiowe doświadczenia. Zwłaszcza te, które powtarzają się. Stanowią one podstawę do budowania przekonań. Jeśli jako dziecko usłyszę, że nie mam zdolności matematycznych i dostanę negatywną ocenę z klasówki z tego przedmiotu, a po tygodniu kolejną złą ocenę, to utwierdzę się w przekonaniu, że tak właśnie jest.

Ciekawy przykład tego jak działają przekonania przedstawił Nick Owen w swojej książce „Magia metafory”[4]:

„Dwóch małych chłopców, około sześcioletnich, bawiło się ze sobą – najpierw z uciechą pobiegali, teraz trochę zmęczeni swoją aktywnością usiedli i zaczęli rozmawiać. Być może dopiero się poznali, jak to dzieciom często się zdarza na wakacjach, w każdym razie wydawali się mieć dużo do omówienia. W końcu jeden powiedział do drugiego
- Kim chcesz być, jak dorośniesz? Ja zostanę chirurgiem.
- Jejku, naprawdę nie wiem. Nigdy o tym nie myślałem. Wiesz, nie jestem zbyt bystry.

Wiatr porwał resztę ich rozmowy. A ja zostałem, zastanawiając się, skąd wzięło się ograniczające przekonanie drugiego chłopca na swój temat. Ma sześć lat, jeśli nie zmieni tego przekonania lub ktoś inny nie pomoże mu go zmienić, będzie ono rzutowało na resztę jego życia, ograniczając jego poczucie możliwości, tłamsząc potencjał.
Przekonania nie są prawdziwe. To tylko twory, wokół których organizujemy nasze zachowania. Zachowujemy się tak, jakby nasze przekonania były prawdziwe. Z tej przyczyny, wszystkie nasze przekonania potwierdzają się, ponieważ przekonania – czy to wspierające, czy ograniczające – są samospełniającymi się proroctwami. To, w co kiedyś uwierzyliśmy, często uważamy za prawdę”.

Monologi wewnętrzne

Celem coachingu jest wzmocnienie przekonań, które sprzyjają osiąganiu sukcesów i pozbycie się tych, które nas blokują. Bardzo ważnym elementem tego procesu jest kontrola monologów wewnętrznych. Regularne wsłuchiwanie się w siebie może być bardzo odkrywczym doświadczeniem. Większa świadomość informacji, które przekazują nam wewnętrzne głosy, może stać się bodźcem do zmiany i rozpoczęcia pracy nad wyeliminowaniem ograniczających przekonań. Często bowiem nawet nie uświadamiamy sobie, co dzieje się w naszych myślach.

W psychologii istnieje kilka koncepcji odnoszących się do zjawiska monologów wewnętrznych. Twórcą jednej z nich, „dialogowego Ja”, jest holenderski psycholog, Hubert Hermans. Zdaniem autora, w przestrzeni naszego umysłu występują różne punkty widzenia (pozycje Ja), np. „ja matka”, „ja kierownik”, „ja pragmatyk”. Każdy z nich wyraża specyficzne dla nich poglądy, przekonania, uczucia i motywy. Każda z tych pozycji ma niezależną optykę zdarzeń, które widziane są z jej perspektywy. Pozwala to jej wdawać się w dyskusje pozostałymi „Ja”.[5]

Koncepcja stworzona przez profesora antropologii Maryland, Johna L. Caugheya, zakłada zaś, że w naszym wewnętrznym świecie może istnieć równolegle około 200-300 postaci, które toczą ze sobą konwersacje. Podstawowe typy wyróżnione przez badacza to[6]:

Oddany Przyjaciel – silny, ciepły i troskliwy rozmówca.
Ambiwalentny Rodzic – kochający i krytyczny.
Bezradne Dziecko – bezsilne i oczekujące pomocy.
Dumny Rywal – pewny siebie przeciwnik, dający odczuć swoją wyższość.

O głosie wewnętrznym, tym razem wyłącznie szkodliwym dla nas, pisze w swojej książce „Poskramianie swojego gremlina”, Rick Carson. „Gremlin jest narratorem w twojej głowie. Ma na Ciebie wpływ od chwili przyjścia na świat i towarzyszy ci przez całą egzystencję. Jest z tobą, gdy się budzisz rano i kiedy wieczorem idziesz spać. Mówi ci, kim jesteś i jak się miewasz, definiuje i interpretuje każde twoje doświadczenie. Chce byś uznawał jego interpretacje za rzeczywistość, a jego celem w każdej chwili, dzień w dzień, jest wyciszenie tętniącego życiem, naturalnego ciebie”.[7]

Natomiast W. Timothy Gallwey w książce ‘The Inner Game of Tennis” opisał podejście zakładające, że w każdym z nas nieustannie toczy się „wewnętrzna gra”. Autor zakłada istnienie dwóch konwersujących ze sobą i spierających się wewnętrznych bytów. Pierwszym z nich jest „Ja krytyczne”, podobne do gremlina przedstawianego przez Carsona. Wewnętrzny krytyk jest naszym kontrolerem oceniającym każdy fakt. Jest on skoncentrowany na porażce. Zachęca on nas do starania się za wszelką cenę. Wywołuje w nas lęki, niepokoje i powątpiewanie we własne możliwości.

Wewnętrzny krytyk toczy walkę z „Ja uczącym się”, inaczej nazywanym „głosem wspierającym”. Jest to byt skoncentrowany na wykonaniu danej czynności możliwie najlepiej, mający wiarę w nas i w nasze możliwości. Nasz „głos wspierający” skupia się na potencjalnych sukcesach. Jest „tu i teraz” i nie potrzebuje analizować, oceniać ani osądzać.[8]

Wszystkie te koncepcje łączy jedno, istnienie wewnętrznego monologu, który może nas wzmacniać, sprzyjać nam, motywować nas do działania, ale również hamować, poddawać nasze czyny i pomysły w wątpliwość. Większość naszych decyzji, scenariuszy, jakie wybraliśmy w życiu może mieć swoje źródło w tych właśnie głosach, które nieustannie podpowiadają nam co mamy myśleć i co mamy robić. Jeśli nasz monolog wewnętrzny przypomina wypowiedzi krytyka lub gremlina to działając pod jego dyktando wybieramy rozwiązania, które nam szkodzą lub nie pozwalają uwolnić całego naszego potencjału.

Jaki wpływ mają na nas nasze przekonania?

Nasze przekonania mają wpływ na samoocenę. Jeśli mamy dobre przekonania na swój temat pozwalają one nam osiągać ambitne cele, czuć się dobrze we własnym ciele, budować zdrowe relacje z innymi ludźmi, wyciągać ręce po to, co jest dla nas dobre. I odwrotnie, jeśli towarzyszą nam przede wszystkim negatywne przekonania na swój temat, nie będziemy wierzyć we własne siły, będziemy rezygnować z marzeń i z realizacji celów zakładając, że one się nam nie należą.

Podobnie wygląda to w przypadku przekonań dotyczących naszego środowiska. Uskrzydlające przekonania powodują, że nie boimy się świata i ludzi. Jesteśmy ich ciekawi. To jak myślimy o innych ludziach wpływa na rozmiar kręgu znajomych, trwałość relacji, kontakty w pracy. Jeśli nasze przekonania na temat otaczających nas ludzi są pozytywne umiemy budować trwałe związki oparte na szacunku i zaufaniu.

Gdy jednak towarzyszą nam przekonania typu: „ludzie są źli”, „ludzie chcą mnie wykorzystać”, „nikt nie robi nic bezinteresownie” itp., zamykamy się na kontakty z innymi i często szukamy potwierdzenia naszych przekonań.

Musimy jednak pamiętać o tym, że istnienie ograniczających przekonań ma swoją funkcję. Skutecznie chronią nas one bowiem przed zmianą, która mogłaby nam zaszkodzić. Są one strażnikiem naszej strefy komfortu. Każde przekonanie czemuś służy i daje nam jakieś korzyści. Chcąc zastąpić stare przekonanie, które nas ogranicza, nowym uskrzydlającym przekonaniem, należy o tym pamiętać i uszanować rolę przekonania, które chcemy pożegnać.

By mogło dojść do zmiany często trzeba oczywiście poddać w wątpliwość ograniczające przekonanie. Coach pomaga klientowi w zdemaskowaniu jego ograniczeń, pokazaniu innej perspektywy i możliwości wyboru.

Rolą coacha jest uświadomienie klientowi tego, że ma on wybór, by nauczyć się akceptować, szanować i kochać siebie. Dokonanie takiego wyboru może sprawić, że zaczniemy wieść szczęśliwe, spełnione życie. Wszyscy rodzimy się szczęśliwi, ale z biegiem czasu w naszej podświadomości zaczynają pojawiać się ograniczenia, które chłopcu z metafory Owena kazały myśleć, że nie jest zbyt bystry. Póki chłopiec „nie poskromi swojego gremlina”, może mieć duże trudności z osiągnięciem sukcesu w życiu. Jednak tylko ten chłopiec może te ograniczające przekonanie kontrolować i je zmienić. Pomóc może mu w tym coach, który będąc obok pomoże uwolnić mu jego prawdziwy potencjał.

Julitta Dębska

Źródła:

[1] C. Maxie, Jr. Maultsby, Racjonalna Terapia Zachowania Podręcznik Terapii Poznawczo Behawioralnej, Wyd. ŻNIN 2008.

[2] A. Ellis, Terapia krótkoterminowa. Lepiej, głębiej, trwalej, Gdańsk 2000.

[3] J. O’Connor, J. Seymour, Introducing Neuro-Linguistic Programming, Wydawnicstwo Division of Harper Collins Publishers Ltd (1990), [Wprowadzenie do neurolingwistycznego programowania], polskie wydanie, Wydawnictwo Zysk i Ska, s. 104.

[4] N. Owen, Magia metafory. 77 opowieści dla trenerów, nauczycieli i myślicieli, Metamorfoza, 2011.

[5] H.J.M. Hermans, The dialogical self: between exchange and power. W: H.J.M. Hermans, G. Dimaggio red. The dialogical self in psychotherapy. Hove, New York: Brunner-Routledge; 2004. s. 13–28.

[6] J.L. Caughey, Imaginary Social Worlds, Lincoln:University of Nebraska Press, 1984.

[7] R. Carson, Poskramianie swojego gremlina, Wydawcictwo KOS, Katowice 2008, str. 21.

[8] W.T. Gallwey, The Inner Game of Tennis, Published by Jonathan Cape, 1975.

Obraz: Sleep - Salvador Dali
Przekonania

8 komentarze

Julitta Dębska Blog

Poziom samooceny wpływa na wszystkie aspekty naszego życia: na to, jak zachowujemy się w miejscu pracy, jak daleko potrafimy dojść, co możemy osiągnąć, w kim i w jaki sposób się zakochujemy i jak traktujemy bliskie nam osoby.

W ludziach istnieje potrzeba wysokiej samooceny, która bardziej przypomina zapotrzebowanie organizmu na wapń aniżeli na wodę. Jej brak nie musi oznaczać nagłej śmierci, ale w znaczący sposób obniża komfort naszego życia.

Czym charakteryzuje się zdrowa samoocena

Coachingowa praca z samooceną

Otaczanie się ludźmi sukcesu

Koncentracja na mocnych stronach

Zmiana perspektywy

Odpowiedzialna diagnoza

Obraz:

Źródła:

Branden N., 6 filarów poczucia własnej wartości, JK, Łódź 2014.

Gromnicka D., Jak zbudować poczucie własnej wartości, Samo sedno, Warszawa 2013.

Czym jest cel życiowy

Praca z wartościami klienta

Ekologia celu

Odkrywanie celu życiowego

Generowanie opcji

Realizacja celu życiowego

Droga jako cel

Źródła:

Czym są przekonania?

Skąd się biorą przekonania?

Monologi wewnętrzne

Jaki wpływ mają na nas nasze przekonania?

Źródła:

Popularne posty

Witaj na moim blogu!

Subskrybuj moje kanały!

Kategorie postów

Najnowsze posty

Archiwum

Polecany post

Szczęśliwi również zdradzają

Szukaj w tym blogu

Translate

@julittadebska